به گزارش شهرآرانیوز؛ پیری جمعیت، پدیده‌ای نیست که انحصار به ایران داشته باشد، اما قبلا اثرات فاجعه‌بار آن را در کشور‌های دیگر زیاد دیده‌ایم؛ چه آن زمان که نخستین‌بار بعد هفتاد سال، شاخص‌های رشد اقتصادی در ژاپن همچون تولید ناخالص ملی و نیروی کار فعال، از جمع پنج کشور برتر جهان جدا شد و چه سال ۲۰۲۱ میلادی که کمیسیون سلامت اتحادیه اروپا پذیرفت برای درمان سالمندان باید اعتباراتی بیش از درمان جوانان تخصیص دهد. حالا نوبت به ایران عزیز ما رسیده است.
طبق پیش‌بینی برنامه توسعه سازمان ملل (UNDP) اگر سیاست‌های فعلی تا بیست سال آینده ادامه پیدا کند، ایران کمترین نرخ باروری را در خاورمیانه خواهد داشت و تا ۲۵ سال دیگر، بیش از ۳۰ درصد جمعیت کشور را سالمندان تشکیل می‌دهند. به این ترتیب، ایران در سال ۲۰۵۰ میلادی بیشترین جمعیت سالمندان را در خاورمیانه خواهد داشت و یکی از پنج کشور سالخورده دنیا خواهد بود. راه چاره چیست؟ به‌گفته کارشناسان، اصلاح وضع موجود، تغییر سیاست‌های حمایت از فرزندآوری و البته مهم‌تر از هرچیز فرهنگ‌سازی، آموزش و تبیین حقیقت.
مگر می‌شود پای فرهنگ سازی و کار فرهنگی وسط باشد و مشهدی‌ها سهمی از آن نداشته باشند؟ این بار هم در حوزه جوانی جمعیت و فرزندآوری، دوباره وقت نشستن پای سفره معارف رضوی است تا به پرچمداری کارگروه جوانی جمعیت بنیاد کرامت رضوی، گام بلندی در حوزه آموزش زوج‌های جوان و اقشار مختلف مردم برداشته شود.
در این روایت، دست گذاشته‌ایم روی یک طرح خلاقانه که در آن بیش از ۴ هزار تسهیلگر جوانی جمعیت و ۳ هزار مشاور انصراف از سقط جنین مشارکت دارند و اگرچه برای نخستین بار در کشور به صورت یکپارچه برگزار می‌شود، زوج‌های جوان و خانواده‌های مشهدی حدود سه سالی است آن را تجربه کرده‌اند.
«مختصر و مفید، اصل ایده طرح این است که استادان صاحب نام، آموزش دیده و توانمند حوزه جوانی جمعیت در قالب تیم‌های میدانی به مساجد، حسینیه ها، تشکل‌های مردمی و جلسات قرآنی اعزام می‌شوند تا بی واسطه با مردم سخن بگویند». این جمله را علی اکبر روحی گل خطمی، دبیر کارگروه جوانی جمعیت بنیاد کرامت رضوی، در گفت‌و‌گو با خبرنگار ما بیان می‌کند و می‌گوید: بهانه اصلی، فرارسیدن اوقات پرفیض ماه مبارک رمضان است تا درکنار همه طرح‌های فرهنگی جاری در این ایام، فضای کار فرهنگی به سمتی هدایت شود که مسئله راهبردی جمعیت، چاشنی هر طرح و برنامه باشد.
او می‌افزاید: این طرح با هدف تبیین و آموزش موضوعات مرتبط با جمعیت، خانواده و فرزندآوری در مشهد مقدس و مراکز استان‌های کشور اجرا خواهد شد و چارچوب مطالبی که استادان ما با مردم و جامعه هدف درمیان می‌گذارند، شامل موضوعات مهم و حیاتی، نیاز‌های جامعه و چالش‌های پیش رو در زمینه جمعیت است؛ مثلا موضوعاتی همچون ارزش و جایگاه مادری و پدری، تاریخچه و جریان شناسی مسئله جمعیت، آسیب شناسی تک فرزندی، آینده سالمندی در ایران و چالش‌های پیش رو، سلامت فرزندآوری و احکام شرعی مرتبط با سقط جنین.
به گفته روحی، علاقه‌مندان به عنوان تسهیلگر جوانی جمعیت، باید پیش‌تر گواهی حضور در دوره‌های تربیت تسهیلگر را کسب کرده باشند. فرایند ثبت نام از متقاضیان نیز تا تاریخ ۲۵ اسفند ادامه پیدا کرد و ازسوی دیگر، به همه تشکل‌های مردمی، مساجد و جلسات قرآنی سطح کشور اعلام شد که می‌توانند برای حضور این مبلغان در برنامه‌های خود درخواست بدهند.
شاید برای شما هم این سؤال پیش آمده باشد که تیم‌های کارشناسی و استادان مبلغ این دوره چه سرفصل‌هایی را با زوج‌های جوان و جامعه هدف خود درمیان می‌گذارند. در پاسخ به این سؤال، دبیر کارگروه جوانی جمعیت بنیاد کرامت رضوی می‌گوید: تسهیلگران جوانی جمعیت به ارائه مباحثی، چون ارزش و جایگاه مادری و پدری خواهند پرداخت.
این موضوع به بررسی نقش والدین در شکل گیری شخصیت و آینده فرزندان و همچنین تأثیر مثبت خانواده بر جامعه می‌پردازد. همچنین، تاریخچه و جریان شناسی موضوع جمعیت به عنوان یکی از محور‌های اصلی این برنامه، تحولات تاریخی و فرهنگی مرتبط با جمعیت در ایران را بررسی خواهد کرد. او بیان می‌کند: یکی از چالش‌های مهمی که در این برنامه مورد توجه قرار می‌گیرد، آسیب شناسی تک فرزندی است. تسهیلگران به بررسی معضلات اجتماعی و روانی ناشی از تک فرزندی و پیامد‌های آن در جامعه خواهند پرداخت.
در ادامه، درباره آینده سالمندی در ایران و چالش‌های پیش رو نیز بحث خواهد شد؛ چراکه با افزایش امید به زندگی و کاهش نرخ زاد وولد، کشور با چالش‌های جدی در زمینه سالمندی مواجه است؛ البته استادان این طرح به شکل ویژه به ابعاد پزشکی و سلامت فرزندآوری هم خواهند پرداخت. این بخش به اهمیت سلامت مادران و نوزادان، مشاوره‌های پیش از بارداری و مراقبت‌های دوران بارداری می‌پردازد و به موازات آن، احکام شرعی مرتبط با سقط جنین نیز در برنامه بررسی می‌شود تا آگاهی‌های لازم در این زمینه در خانواده‌ها ایجاد شود.
حجت الاسلام والمسلمین وحید وزیری مقدم یکی از استادان مبلغ حوزه جوانی جمعیت آستان قدس رضوی است که در این طرح مشارکت کرده است. او در گفت‌و‌گو با خبرنگار ما، به روایت مشارکتش در اجرای طرح اعزام مبلغان و تسهیلگران حوزه جوانی جمعیت می‌پردازد و بیان می‌کند: رهبر معظم انقلاب سال هاست در این باره اعلام دغدغه رسمی کرده‌اند، اما تا پیش از اجرای این طرح، برای ما منبری‌ها فقط این فرصت فراهم بود که جسته وگریخته براساس اقتضائات مناسبتی، درباره این موضوع در منبر‌ها و جلسات سخنرانی صحبت کنیم. در این وضعیت، از حدود سه سال قبل که بنیاد کرامت رضوی مصمم شد یک طرح متمرکز را در حوزه جوانی جمعیت اجرا کند، جمعی از استادان و کارشناسان این موضوع نیز فراخوانده شدند تا متقاضیان دغدغه‌مند آموزش در این باره را در دوره‌های فشرده و تخصصی آموزش دهند.
بدون شک یکی از موانع مهم فرزندآوری در شرایط کنونی، همین مباحث اقتصادی و نگرانی‌های معیشتی است. این موضوع را که از حجت الاسلام والمسلمین وزیری مقدم سؤال کردیم، در پاسخ به ما تأکید می‌کند که دغدغه‌های تأمین مالی فرزندان جدید، بیش از آن که مبنای دقیق اقتصادی داشته باشد، درون مایه اعتقادی دارد.
او می‌افزاید: نظر من، این است که ما امروز دچار سستی‌هایی در اعتقادات هستیم. اگر دقت کرده باشید، هستند بسیاری از خانواده‌های متدین که تعداد فرزندان آن‌ها بیشتر از میانگین مرسوم است، درحالی که از خانواده‌های ثروتمند و برخوردار نیز نیستند، اما با هرکدامشان که صحبت کنید، هیچ کدام از تأمین معیشت خانواده‌های پرجمعیت خود گلایه نمی‌کنند، بنابراین این مطلب خیلی مهمی است که به موازات تلاش‌های مسئولان برای حل وفصل مشکلات اقتصادی، باید برای تقویت زیربنای اعتقادی زوج‌های جوان نیز اقدام شود.
«هجمه فرهنگی و تبلیغی گسترده‌ای که امروز در جامعه ما در جریان است، اجازه نمی‌دهد نگاه عمومی به فرزندآوری تغییر کند، اما بازهم تکلیف از عهده متولیان امر ساقط نمی‌شود، باید بازهم فرهنگ سازی کرد».
استاد طرح اعزام مبلغان جوانی جمعیت با بیان این مطلب می‌گوید: برپایه تجربه‌ای که در این سال‌ها کسب کرده‌ام، به صراحت به شما می‌گویم که بیش از ۸۰ درصد از جمعیت مخاطبان ما در این طرح، نظرشان درباره فرزندآوری تغییر کرده است و متأثر از حضور در دوره‌های آموزشی و کسب آگاهی‌های ضروری، به طور آشکار شاهد تولد فرزند جدیدی در این خانواده‌ها بوده‌ایم. ما بحث‌های بسیار درباره رزق وروزی داریم. مردم باید این مسائل را بدانند. توجه به اعتقادات اثرگذار است و ما در اثنای همین طرح، ثمرات و برکات آن را فراوان دیده‌ایم.
ازجمله مزیت‌های بزرگ طرح تسهیلگران جوانی جمعیت در ماه مبارک رمضان، اعزام مبلغان زن و مرد از اقشار مختلف فرهنگی و اجتماعی است. شاهد این موضوع، زهراسادات فاطمی، پزشک عمومی و دانشجوی دوره تخصصی پزشکی است که به گفته خودش، از حدود پنج سال قبل در حوزه‌های اجتماعی و پژوهشی فعالیت می‌کند.
او در گفت‌و‌گو با خبرنگار ما تأکید می‌کند که مشابه کشور ما، در سایر نقاط جهان نیز چالش‌های جمعیتی به تدریج درحال بروز و خودنمایی است، اما مهم‌ترین پیوست تبلیغ و فرهنگ سازی در حوزه جوانی جمعیت، تبیین ابعاد ملی آن است که باید دنبال شود. فاطمی می‌افزاید: خیلی مهم است که ما ایران عزیزمان را هم از این بحران مستثنا ندانیم.
فجایع اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و حتی دفاعی امنیتی که پیری جمعیت را در کشور‌های مختلف ایجاد کرده است، یک الگو پیش چشم ماست و اگر اقدامی در این باره نشود، ما هم از این سرنوشت دور نیستیم. نه تنها ما هم در همین مسیر هستیم، بلکه می‌توان گفت روند پیری جمعیت در ایران به مراتب شدیدتر از میانگین معمول جهانی است. حالا شما می‌پرسید برهان توجیه فرزندآوری چیست؟ اتفاقا الان باید سؤال شود که برهان توجیه فرزند نیاوردن چیست!
«نگرانی از معیشت، یک اندیشه غیرمعقول نیست، اما آمار به ما می‌گوید واقعیت دقیقا خلاف این حرف هاست و معمولا خانواده ایرانی هرچه ثروتمندتر می‌شود، میل کمتری به فرزندآوری پیدا می‌کند».
استاد طرح اعزام مبلغان جوانی جمعیت با اشاره به این موضوع بیان می‌کند: بیشتر زوج‌هایی که می‌شنوید از قیمت پوشک یا هزینه‌های ضروری فرزند جدید ابراز نگرانی می‌کنند، بدون شک هزینه‌هایی دارند که به مراتب غیرضروری است. بحث مشکل معیشتی، یک ادعای نابجا نیست، اما این یک حقیقت است که همیشه می‌توان هزینه‌ها را به شکلی مدیریت کرد که مخارج فرزند جدید مدیریت شود.
امروزه دقیقا برخوردارترین استان‌های کشور با بالاترین میانگین درآمد، کمترین میزان فرزندآوری را دارند. می‌بینید؟ این اصل فرهنگ ماست که باید اصلاح شود و دوره رمضانی تسهیلگری جوانی جمعیت، متمرکز بر همین راهبرد است.